Οι κανόνες της τέχνης

Στους κανόνες της τέχνης, ο Pierre Bourdieu, με αφετηρία μια ανάλυση της Αισθηματικής αγωγής του Φλομπέρ, περιγράφει τη γένεση και τη δομή του λογοτεχνικού και του καλλιτεχνικού σύμπαντος, έτσι όπως αυτό συγκροτείται στη Γαλλία στο τελευταίο μισό του 19ου αιώνα. Χρησιμοποιώντας τις έννοιες-κλειδιά της θεωρίας του, κυρίως το πεδίο και την έξη, ο σημαντικός Γάλλος κοινωνιολόγος αναλύει στο πρώτο μέρος αυτού του βιβλίου τον τρόπο με τον οποίο συστήθηκαν το λογοτεχνικό και το καλλιτεχνικό πεδίο με τη μορφή που τα γνωρίζουμε σήμερα μέσα από μια διαδικασία αυτονόμησης από κάθε είδους εξωτερικούς καθορισμούς και επιταγές. Περνώντας από τον Φλωμπέρ στον Μποντλαίρ και τον Ζολά για να καταλήξει στον Σαρτρ, ο Bourdieu δείχνει με ποιον τρόπο οι συγγραφείς αυτοί οφείλουν το έργο τους στη δομή του πεδίου, στη θέση τους μέσα σ’ αυτό και στις σχέσεις τους με τους άλλους δημιουργούς, τις σχολές, τα ρεύματα και τα κινήματα της εποχής τους, αλλά και με ποιον τρόπο οι ίδιοι συνέβαλαν στην εξέλιξη του πεδίου αυτού. Υπερβαίνοντας το διάζευγμα μεταξύ εσωτερικής ανάγνωσης και εξωτερικής ανάλυσης των έργων, ο Bourdieu καταρρίπτει το μύθο του παντοδύναμου και αδημιούργητου δημιουργού και στο δεύτερο μέρος του βιβλίου του θέτει τα θεμέλια μιας επιστήμης των έργων, αντικείμενο της οποίας δεν θα είναι μόνο η υλική παραγωγή του έργου, αλλά και η παραγωγή της αξίας του και του δημιουργού του. Χωρίς να εξαφανίζει τον δημιουργό κάτω από το βάρος των κοινωνικών καθορισμών που υφίσταται ούτε να ανάγει το έργο σε απλό προϊόν του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο γεννιέται, η αναλυτική μέθοδος που διατυπώνεται στους κανόνες της τέχνης μας επιτρέπει, χάρη στο βάθος, το εύρος και την ενάργειά της, να κατανοήσουμε την ειδική εργασία που οφείλει να επιτελέσει ο καλλιτέχνης και ιδίως ο συγγραφέας για να παραχθεί ως δημιουργός, δηλαδή ως υποκείμενο της ίδιας του της δημιουργίας. Αποτέλεσμα μακροχρόνιας ερευνητικής εργασίας και ανακεφαλαίωση όλης της θεωρίας του Bourdieu πάνω στην καλλιτεχνική δημιουργία, οι «Κανόνες της τέχνης» είναι ένα βιβλίο που έχει προκαλέσει και θα προκαλεί στο μέλλον γόνιμες θεωρητικές συζητήσεις σχετικά με την πνευματική δημιουργία.