Η ανθρωπολογία και τα προβλήματα του σύγχρονου κόσμου

Το 2005, υπερπλήρης ηµερών, εµπειριών, γνώσεων αλλά και δόξας, ο Κλοντ Λεβί-Στρος καταθέτει σε µία από τις τελευταίες του τηλεοπτικές εµφανίσεις την απογοήτευση και την αγωνία του για την εποχή µας: «Διαπιστώνω τις σύγχρονες καταστροφές, την τροµακτική εξαφάνιση έµβιων ειδών, φυτικών ή ζωικών, και το γεγονός ότι, λόγω ακριβώς της σηµερινής του πυκνότητας, το ανθρώπινο είδος υφίσταται µια µορφή εσωτερικής δηλητηρίασης, εάν µου επιτρέπεται ο όρος, και συλλογίζοµαι το παρόν και τον κόσµο στον οποίο τελειώνω τον βίο µου: δεν είναι ένας κόσµος που µου αρέσει». Στα τρία κεφάλαια που συνθέτουν το βιβλίο αυτό, που είναι τρεις διαλέξεις που δόθηκαν µία εικοσαετία νωρίτερα, την άνοιξη του 1986, επ’ ευκαιρία της τέταρτης επίσκεψής του στην Ιαπωνία, ο κορυφαίος ανθρωπολόγος καταδεικνύει µε εκπληκτική διορατικότητα δρόµους υπέρβασης του υπερφίαλου δυτικού µεσσιανισµού που επί αιώνες ευαγγελιζόταν µια ανυπόστατη καθολική αλήθεια και µια ισοπεδωτική ενιαία κουλτούρα για ολόκληρο τον πλανήτη. «Ο δυτικού τύπου πολιτισµός έχει απολέσει το µοντέλο που έπλασε για τον εαυτό του και δεν τολµάει πλέον να το προτείνει και σε άλλους»: η τυφλή πίστη σε έναν οµοιόµορφο, ακόρεστο και µονόδροµο εξελικτικισµό που υπακούει αποκλειστικά στους νόµους της παραγωγής και της κατανάλωσης εκ των πραγµάτων καταρρέει ως µη βιώσιµη επιλογή.

Την εποχή της παγκοσµιοποίησης και των ραγδαίων ανακατατάξεων, ο Κλοντ Λεβί-Στρος µάς υπενθυµίζει ότι η ανθρωπότητα ζει και αναπνέει µέσα από την πολυµορφία και την ποικιλότητα και ότι η επιστήµη έχει ελάχιστα να διδάξει και πολύ περισσότερα να διδαχθεί από τον πολιτισµικό πλούτο αρχαιότατων λαών, όπως ο ιαπωνικός, οι οποίοι προοδεύουν χωρίς να αποκηρύσσουν τις ρίζες και τις παραδόσεις τους.

Οι αναγνώστες που είναι εξοικειωµένοι µε το έργο του Κλοντ Λεβί-Στρος ξαναβρίσκουν εδώ τα ερωτήµατα τα οποία διατρέχουν τις µελέτες του, οι δε νεότερες γενιές έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν µια οπτική του µέλλοντος όπως την εισηγείται ο διάσηµος ανθρωπολόγος. Ενώ υπογραµµίζει τη σηµασία της ανθρωπολογίας ως νέου «δηµοκρατικού ουµανισµού», ο Κλοντ Λεβί-Στρος αναρωτιέται για «το τέλος της πολιτισµικής υπεροχής της Δύσης» και για τους δεσµούς µεταξύ πολιτισµικού σχετικισµού και ηθικής κρίσης. Καθώς εξετάζει τα προβλήµατα µιας παγκοσµιοποιηµένης πλέον κοινωνίας, διερευνά παράλληλα τις οικονοµικές πρακτικές, τα ερωτήµατα που συνδέονται µε την τεχνητή αναπαραγωγή, τις σχέσεις µεταξύ επιστηµονικής και µυθολογικής σκέψης. Maurice Olender